Zadaniem współczesnej szkoły, zgodnie z podstawowymi założeniami reformy systemu edukacji, jest dbanie o wszechstronny rozwój osobowości ucznia. W związku z tym proces dydaktyczno – wychowawczy powinien przebiegać tak, aby pobudzać jego zainteresowania oraz kształtować takie cechy jak: otwartość, aktywność, kreatywność i zaangażowanie. Świetnym polem do realizacji tego zadania jest szeroko pojęty teatr. Uczeń powinien mieć możliwość bycia zarówno konsumentem, jak i uczestnikiem sztuki teatralnej, a zadaniem nauczyciela jest umożliwienie mu tego i wspieranie w działaniach.

Dlaczego teatr?

Już od najmłodszych lat zabawy w teatr są jedną z ulubionych form spędzania przez dzieci wolnego czasu. Maluchy chętnie odtwarzają sytuacje z życia rodzinnego, udają osoby z najbliższego otoczenia – mamę, tatę albo panią z przedszkola. Pomaga im to zrozumieć świat, poczuć się kimś innym, kimś kto jest dla nich ważny, kogo podziwiają.

Zabawa w teatr aktywizuje wszystkie dzieci. Ciche i spokojne przełamują barierę strachu, a te rozbrykane uczą się koncentracji. Tym którzy nie mają problemów z występami publicznymi pozwala zabłysnąć, a dla dzieci nieśmiałych o niskim poczuciu własnej wartości jest zachętą do aktywności. Dla wycofanych to forma terapii pozwalająca pokonać lęki.

Przygotowywanie przedstawień wspomaga integrowanie procesów nauczania i wychowania. Dzięki pracy nad spektaklem uczniowie mają możliwość rozwoju w różnych sferach i ćwiczenia takich funkcji jak: pamięć słuchowa, ruchowa, słowna, koncentracja, słownictwo, artykulacja oraz koordynacja wzrokowo – ruchowa.

A jak to wygląda u mnie?

Odkąd sięgnę pamięcią przygotowywanie z uczniami przedstawień teatralnych było nieodłącznym elementem mojej pracy. Do dziś nie wyobrażam sobie Świąt Bożego Narodzenia bez Jasełek, Dnia Babci i Dziadka bez przedstawienia, czy też Dnia Rodziny nie uświetnionego montażem słowno – muzycznym. Co lepsze, moi uczniowie też sobie tego nie wyobrażają. Gdy już raz zasmakują aktorstwa, chcą doświadczać go po raz drugi, trzeci, jeszcze raz i jeszcze od nowa.

Teatr jest nieodłącznym elementem mojej pracy nie tylko od święta. Również w codziennych zajęciach stosuję dramę ku uciesze dzieci i satysfakcji własnej. Z powodzeniem wykorzystuję ją na różnych edukacjach, zarówno na polonistycznej czy muzycznej jak i matematycznej, uatrakcyjniając w ten sposób zajęcia i ułatwiając uczniom przyswojenie określonego materiału.

W jaki sposób przygotowujemy się do wystąpień?

Jeżeli chodzi o większe uroczystości to oczywiście rozpoczynam od wyboru odpowiedniego scenariusza. Ważne jest, aby był dostosowany do wieku i możliwości dzieci, zawierał różnorodne role, tak aby każdy uczeń znalazł coś dla siebie i zawierał treści niosące odpowiedni przekaz. Czasami korzystam z gotowych scenariuszy, innym razem modyfikuję, łączę, zmieniam, tak aby powstała sztuka zgodna z moimi oczekiwaniami.

Uwielbiam ten moment, gdy przedstawiam uczniom w zarysie treść przedstawienia i wymieniam występujące w nim postaci. Zazwyczaj zanim dojdę do połowy role są już rozdzielone. Dzieciaki same je wybierają dopasowując do siebie, swojego charakteru, potrzeb i umiejętności. I z reguły się nie mylą.

Gdy już obsada jest zapewniona, czytamy. Najpierw każdy swoją część, a następnie łączymy w całość, czytając cały scenariusz z podziałem na role. Zazwyczaj tak wychodzi, ze od wielokrotnego powtarzania, zupełnie przy okazji każdy opanowuje swoją rolę na pamięć. Mało tego, uczy się nie tylko jedna osoba. Prawie wszyscy znają cały scenariusz i na dokładkę świetnie się bawią, mając możliwość bycia suflerami, w przypadku gdy ktoś zapomni swojej kwestii. W międzyczasie pracujemy nad ruchem scenicznym a także przygotowujemy oprawę muzyczną ucząc się odpowiednich piosenek i interpretując je ruchem. Okazuje się, że gdy do słów i melodii dołączymy odpowiednie gesty kroki i obroty, wszystko jakoś łatwiej wchodzi do głowy i tekstu piosenki wcale nie trzeba „wkuwać na pamięć”.

Przed występem przygotowujemy także dekorację, kostiumy i rekwizyty. I tu nieoceniona jest pomoc rodziców, gdyż nie ze wszystkimi elementami scenografii uczniowie są w stanie poradzić sobie samodzielnie. Gdy wszystko jest już gotowe pozostaje jeszcze zrobić zaproszenia i można występować.

Serce rośnie, gdy się patrzy na końcowy efekt, świetnie prezentujących się aktorów i siedzących na widowni, dumnych rodziców. Niezapomniane chwile.

Jeszcze przez kilka następnych tygodni klasa żyje przedstawieniem. I nie jest to tylko oglądanie zdjęć, czy filmu nagranego na uroczystości. Czasami wystarczy mała iskra, rzucone przez kogoś słowo, skojarzenie i wszyscy recytują cały scenariusz. Zdarza się, że gdy włączę płytę z piosenką z ostatniego występu, dzieciaki natychmiast wyskakują z ławek, śpiewają i inscenizują, świetnie się przy tym bawiąc. A ja patrzę zachwycona i cieszę się, że moja praca przynosi takie efekty.

Udział w przedstawieniu… bezcenny

Efekty jakie obserwuję utwierdzają mnie w przekonaniu, że stosowanie dramy na codziennych zajęciach, wspólne przygotowywanie przedstawień, a także oglądanie sztuk teatralnych pozytywnie wpływa na rozwój dzieci. Dzięki w/w aktywnościom, między innymi osiągane są takie cele jak:

  • Cel wychowawczy – Poprzez przygotowywanie inscenizacji dzieci uczą się dyscypliny i współodpowiedzialności za efekt końcowy. Mają większy wgląd w siebie i jednocześnie uczą i tolerancji i empatycznego rozumienia. Natomiast nauczycielowi zajęcia te dają możliwość niwelowania zachowań niepożądanych i jednocześnie pozwalają promować pozytywne postępowanie.
  • Cel terapeutyczny– Udział uczniów w przedstawieniach pozwala na eliminowanie kompleksów i nieśmiałości. Przyczynia się także do likwidowania lęków szkolnych i rozładowania napięć wewnętrznych. Wyzwala w dzieciach wiarę we własne siły i pozwala na osiągniecie osobistej satysfakcji i zadowolenia. Dzieci stają się pogodniejsze i mają pozytywne nastawianie do życia.
  • Cel kreatywny – Odgrywanie ról jest świetną okazją do rozwijania uzdolnień i zainteresowań. Daje możliwość rozwoju dziecięcej wyobraźni oraz kreatywnego myślenia i tworzenia. Zwiększa także wrażliwość i świadomość artystyczną dzieci.
  • Cel inspirujący– Zabawa w teatr umożliwia dzieciom wyrażanie się przez sztukę. Tym samym wyzwala ich możliwości twórcze oraz ekspresję ruchową. Przygotowuje także do odbioru sztuki.
  • Cel komunikacyjny– Ćwiczenia dramowe ułatwiają dzieciom swobodne i spontaniczne wyrażanie swoich myśli i uczuć. Rozwijają umiejętność komunikowania się zarówno na drodze werbalnej jak i pozawerbalnej. Dzieci uczą się również słuchania, co jest nieocenioną umiejętnością jeżeli chodzi o zajęcia szkolne.
  • Cel integrujący– Współtworząc przedstawienie dzieci uczą się współpracy z innymi, dzielenia pomysłami i problemami a także korzystania ze wspólnej przestrzeni. Przeżywanie różnego typu doświadczeń wpływa na uspołecznienie oraz uwrażliwienie na myśli i uczucia innych.
  • Cel indywidualizujący– Każde dziecko w swoisty, niepowtarzalny sposób odgrywa przydzieloną mu rolę. Nadaje jej wyraz i charakter, tym samym tworząc indywidualną kreację. Co prawda nauczyciel ukierunkowuje, stymuluje i proponuje działania, jednak są to tylko propozycje. Dziecko samodzielnie interpretuje rolę zgodnie ze swoimi przekonaniami.

Jak widać wpływ zajęć teatralnych na rozwój dziecka jest bardzo duży i obejmuje różne aspekty. Zachęcam wszystkich nauczycieli to tego rodzaju działalności. Mimo, że trzeba włożyć wiele pracy i wykazać się nie lada cierpliwością, to na pewno warto. Radość i rozwój dzieci, uznanie i duma rodziców na pewno wynagrodzą wam, poświęcony na przygotowanie przedstawienia, czas.

Bibliografia:

  1. J.Zborowski „Rozwijanie aktywności twórczej dzieci”, Warszawa 1986 WSiP

  2. T.Kotarbiński „Traktat o dobrej robocie, Wrocław 1973

  3. Z.Pietrasiński „Przygotowanie do aktywności twórczej” , „Studia” 1978 nr 6

  4. G.Maszczyńska-Góra „Twórczość i postawa twórcza” Kielce 1995, Wyd. ZNP

  5. I.Awgulowa, W. Świątek „Inscenizacje w szkole” Gazeta Szkolna 2002

  6. M.Magda „Wykorzystanie podstawy programowej w autorskich programach nauczania”, Wychowanie na co dzień Nr 12/2002 Wyd. Edukacyjne Toruń