Wyobrażenia kontra rzeczywistość

Tendencją większości nas rodziców jest patrzenie na swoją pociechę, jak na ósmy cud świata. W sumie słusznie. Jest to nasze dziecko „krew z naszej krwi” i mamy prawo uważać je za najpiękniejsze, najmądrzejsze i najlepsze. Niestety, rzeczywistość niekiedy bywa brutalna i po wysłaniu pociechy do przedszkola, a następnie do szkoły dowiadujemy się …hm…, że orła to my w domu nie mamy. Co gorsza, czasami okazuje się, że nasza pociecha nie tylko nie jest geniuszem, a wręcz odwrotnie. Nie potrafi się na niczym skupić, nic nie może zapamiętać, wiecznie wraca ze szkoły z uwagami, a nauczyciele bezradnie opuszczają ręce twierdząc, że już wyczerpali wszystkie swoje pomysły na wtłoczenie do jej głowy przynajmniej niezbędnego minimum wiedzy. Pełni obaw o przyszłość, ze strachem myślimy: „Co będzie dalej?” Na całe szczęście przykłady z historii wskazują, że niepotrzebnie „piszemy czarny scenariusz”.

Zaskakujące fakty

Okazuje się bowiem, że dobra cenzurka i właściwe zachowanie nie są gwarantem sukcesu. Biografie wielu wybitnych osób są na to dowodem. Powszechnie znany jest fakt, że nauczyciele Tomasza Edisona uważali go za niewyuczalnego, a tymczasem okazał się on jednym z najbardziej znanych i twórczych wynalazców świata. Również Ludwig van Beethoven nie należał do orłów. Swoją edukację matematyczną zakończył na dodawaniu, a jeden z jego nauczycieli orzekł, że jako kompozytor jest beznadziejny. Kolejnym przykładem może być wybitny fizyk – Albert Einstein. Aż do trzeciego roku życia chłopiec nie mówił, a w szkole został określony jako „umysłowo opóźniony”. Aż trudno uwierzyć, że Agatha Christie – pisarka o światowej sławie, autorka wielu bestselerów, w szkole nie chciała uczyć się pisać. Podobne problemy miał Pablo Picasso, który nienawidził szkoły i zdawało się, że nie jest zdolny nauczyć się czytać ani pisać. W czym więc tkwi siła? Na czym polegał ich fenomen?

O inteligencji inaczej

Jest faktem bezspornym, że inteligencja odgrywa ogromną rolę w życiu każdego człowieka. Generalnie „Inteligentna osoba” to ktoś, kto posiada wiedzę oraz umiejętność szybkiego myślenia, kojarzenia faktów, abstrakcyjnego rozumowania, wykonywania działań na liczbach, radzenia sobie z materiałem słownym. Tradycyjnie inteligencja oceniana jest za pomocą testów i wyrażana w liczbach określających iloraz inteligencji. Na ich podstawie stwierdza się czy jesteśmy „w normie” czy może „poniżej lub powyżej przeciętnej”. Czy jest to cała prawda o inteligencji?

Jak uważa Howard Gardner – amerykański psycholog – nie jest to obraz kompletny i nie odzwierciedla całego bogactwa naszych kompetencji intelektualnych.

W swojej koncepcji Inteligencji Wielorakich H. Gardner wyróżnił:

  • Inteligencję Werbalną – słowną

  • Inteligencję Matematyczno- Logiczną

  • Inteligencję Wizualno – Przestrzenną

  • Inteligencję Fizyczno – Kinestetyczną

  • Inteligencję Muzyczno – Rytmiczną – słuchową

  • Inteligencję Interpersonalną – międzyludzką

  • Inteligencję Intrapersonalną – wewnętrzną

  • Inteligencję Naturalistyczną – przyrodniczą

Według Gardnera inteligencja jest wielopłaszczyznowa i dynamiczna. Każdy z nas ma specyficzny, jedyny w swoim rodzaju, profil inteligencji, na który składają się zainteresowania, uzdolnienia, talenty. W zależności od ilości dominujących rodzajów inteligencji można mieć tzw. profil laserowy (dominuje jeden lub dwa rodzaje inteligencji) lub profil rozproszony (każda z inteligencji jest rozwinięta mniej więcej na takim samym poziomie). Nie ma profilów lepszych lub gorszych, każdy jest dobry, o ile oczywiście jest wykorzystywany. Takie spojrzenie na inteligencję pozwala na odkrycie prawdziwych uzdolnień jednostki, określenie sposób funkcjonowania oraz opracowanie strategii uczenia się. Zarówno nauczyciele jak i rodzice, po wnikliwej obserwacji i ustaleniu wiodących inteligencji mogą odpowiednio zaplanować proces dydaktyczno-wychowawczy, wykorzystując mocne strony dziecka do rozwijania tych słabszych.

Poniżej przedstawiam krótką charakterystykę poszczególnych inteligencji, sposoby w jaki możemy je rozwijać oraz zawody, do których nas predestynują.

Inteligencja Werbalna

Dziecko o tym typie inteligencji lubi wypowiadać się na różne tematy, rozmawiać, słuchać bajek, opowiadań oraz wypowiedzi innych. Chętnie dyskutuje i zadaje pytanie. Starsze lubi zabawę słowami, tworzy poezję i historie. Dobrze czuje się podczas debat. Lubi przemówienia, kreatywne pisanie, opowiadanie żartów. Dobrze radzi sobie z pracami pisemnymi. Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji językowej: pisarze, dziennikarze, publicyści, politycy, prawnicy, tłumacze, prezenterzy radiowi i telewizyjni, nauczyciele, sprzedawcy.

Inteligencję Werbalną rozwija się przez:

  • słuchanie bajek, opowiadań, wierszy,

  • układanie puzzli,

  • opowiadanie, tworzenie historyjek,

  • instruowanie, jak coś wykonać,

  • rozwiązywanie i układanie krzyżówek i zagadek słownych,

  • pisanie listów, wierszy, opowiadań, rozwijanie wątków,

  • czytanie książek,

  • wynajdywanie informacji w gazetach, książkach,

  • redagowanie gazetek,

  • robienie wywiadów,

  • gry słowne, dyskusje.

Inteligencja Matematyczno-Logiczna

Dzieci z tego typu inteligencją mają uzdolnienia matematyczne, lubią pracę z liczbami, wzorami i operacjami matematycznymi. Lubią także rozwiązywać rebusy i łamigłówki, grać w gry logiczne, a nawet konstruować je samemu. Chętnie eksperymentują, układają puzzle, interesują się kosmosem Nabywając nowe wiadomości porządkują je, klasyfikują i dociekliwie uzupełniają. Dostrzegają schematy i zależności. Analizują okoliczności związane z ludzkim zachowaniem, podejmują wyzwania związane z rozwiązywaniem problemów. Są systematyczne, dobrze zorganizowane i zawsze mają logiczne argumenty. Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji logiczno-matematycznej to: matematycy, fizycy, chemicy, astronomowie, inżynierowie, detektywi, prawnicy, księgowi, kasjerzy, bankowcy, doradcy finansowi, lekarze, programiści komputerowi.

Inteligencję Matematyczno-Logiczną rozwija się przez:

  • rozwiązywanie gier logicznych i matematycznych,

  • przedstawianie faktów w sposób logiczny i uporządkowany,

  • prowadzenie domowego budżetu,

  • planowanie wycieczek i podróży,

  • liczenie w pamięci,

  • określanie prawdopodobieństwa,

  • opracowywanie harmonogramów,

  • rozwiązywanie zagadek i problemów logicznych,

  • układanie treści w porządku logicznym,

  • klasyfikowanie pojęć,

  • tworzenia kategorii, struktur pojęciowych, myślenie przez analogię,

  • eksperymentowanie ze zgadywanie, stawianie hipotez,

  • zadawanie pytań,

  • używanie komputerów do obliczeń, programowanie komputerowe,

  • zorganizowanie i uporządkowanie miejsca do nauki.

Inteligencja Wizualno-Przestrzenna

Osoba o tym typie inteligencji myśli używając wyobraźni i obrazów. Jest wrażliwa na otaczające przedmioty, kolory i wzory, lubi rysować, malować, rzeźbić i wytwarzać ciekawe prace używając kolorów i różnego typu materiałów. Lubi również układać puzzle i czytać mapy, diagramy, tabele, a także bawić się klockami, modelować i konstruować. Ma dobre wyczucie koloru. Lubi czynności które wymagają patrzenia oczami wyobraźni – wizualizacji. Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji wizualno-przestrzennej: architekci, rzeźbiarze, malarze, plastycy, twórcy gier komputerowych, reżyserzy, żeglarze, nawigatorzy, piloci, operatorzy filmowi, przewodnicy, projektanci mody, fotografowie, mechanicy, chirurdzy, elektrycy, kierowcy, styliści.

Inteligencję wizualno-przestrzenną rozwijamy przez:

  • tworzenie obrazów, rysunków,

  • czytanie i tworzenie map, planów, wytyczanie drogi na podstawie mapy,

  • posługiwanie się wykresami i planami,

  • przedstawianie informacji w postaci graficznej – mapy myśli,

  • kreowanie i wyobrażanie sobie wewnętrznych obrazów,

  • poruszanie się w terenie według określonego kodu,

  • oglądanie i nagrywanie filmów,

  • tworzenie prezentacji komputerowych, używanie grafiki komputerowej,

  • oglądanie dzieł sztuki – rysunek, malarstwo, rzeźba,

  • rozplanowanie zajęć w kalendarzu,

  • podkreślanie ważnych informacji na kolorowo.

Inteligencja Fizyczno-Kinestetyczna-ruchowa

Dziecku z tym rodzajem inteligencji trudno jest jej usiedzieć na jednym miejscu – kręci się, bawi się przedmiotami podczas słuchania. Zdecydowanie woli być zaangażowana w to co dzieje, niż być biernym obserwatorem. Osoba z tym rodzajem inteligencji uczy się w ruchu, lubi zabawę i taniec, zajęcia ręczne. Dobrze komunikuje się za pomocą ”języka ciała” i gestów. Aby dobrze coś zrobić potrzebuje obserwować, jak ktoś inny to robi. Cechuje ją wysoka kontrola ciała, refleks, kontrola nad przedmiotami, poczucie czasu, wrażliwość na otoczenie. Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji fizyczno-kinestetycznej: sportowcy, aktorzy, tancerze, choreografowie, chirurdzy, jubilerzy, mechanicy, rzeźbiarze, fryzjerzy.

Inteligencji fizyczno-kinestetycznej rozwija się przez:

  • ćwiczenia ruchowe, gimnastykowanie się,

  • uprawianie jakiejś dyscypliny sportowej,

  • zabawy wymagające refleksu,

  • robótki ręczne, modelarstwo,

  • taniec, używanie muzyki do koncentracji,

  • odgrywanie ról, pantomima

  • uczenie się ruchu, uczenie się na pamięć klaszcząc, pstrykając palcami, chodząc, skacząc, wspinając się,

  • żonglowanie,

  • dotykanie, rozpoznawanie kształtów, faktur.

Inteligencja Muzyczno-Rytmiczna

Osoby u których przeważa ten typ inteligencji kochają muzykę i rytm; lubią słuchać, tworzyć i naśladować. Cechuje je wrażliwość na dźwięk oraz odgłosy dochodzące ze środowiska takie jak śpiew ptaków, padający deszcz. Uczą się lepiej przy dźwiękach muzyki w tle. Potrafią odtwarzać melodie i rytm po jednokrotnym ich usłyszeniu, z łatwością rozpoznają instrumenty muzyczne. Mają zdolności językowe, Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji muzycznej: muzycy, instrumentaliści, piosenkarze, śpiewacy, tancerze, aktorzy.

Inteligencji muzyczną rozwijamy przez:

  • grę na instrumentach muzycznych,

  • wyklaskiwanie, wystukiwanie rytmu,

  • uczenie się przy podkładzie z muzyki barokowej,

  • rozpoznawanie melodii,

  • gimnastykowanie się przy muzyce,

  • ruch w rytmie muzyki,

  • dobieranie muzyki do teksu,

  • Śpiewanie indywidualne i w chórze,

  • wymyślanie melodii, rymów,

  • rytmizowanie tekstów,

  • relaksację przy muzyce,

  • zmienianie humoru i nastroju za pomocą muzyki.

Inteligencja Międzyludzka – Interpersonalna

Osoby z dobrze rozwinięta inteligencją międzyludzką łatwo nawiązują kontakty i aklimatyzują się. Lubią być częścią zespołu i współpracować z innymi. Mają dużo przyjaciół, wykazują empatię i głębokie zrozumienie punktu widzenia innych ludzi. Mają zdolności mediacyjne. Potrafią rozwiązywać konflikty i znajdować kompromisy. Często inni przejmują ich pomysły. Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji interpersonalnej: nauczyciele, menedżerowie, sprzedawcy, psychoterapeuci, politycy, pielęgniarki, lekarze.

Inteligencji interpersonalną rozwijamy przez:

  • uczenie się w parach, w grupach,

  • uczenie się poprzez uczenie innych,

  • zabawy i ćwiczenia rozwijające umiejętność porozumiewania się,

  • pełnienie różnych ról w grupie,

  • udział w spotkaniach towarzyski i imprezach szkolnych oraz pozaszkolnych,

  • kierowanie projektami.

Inteligencja Wewnętrzna Intrapersonalna

Osoba o tym typie inteligencji ceni swoją prywatność. Lubi pracę w samotności. Ma głęboką świadomość własnego ja, swoich cech charakteru oraz uczuć. Ma ona kreatywną mądrość i wewnętrzną intuicję. Jest zmotywowana i świadoma swojej życiowej roli. Ma silną wolę, zna swoją wartość. Inni ludzie chętnie przychodzą do niej po radę. Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji intrapersonalnej: pisarze, psychoterapeuci, filozofowie, teologowie, adwokaci.

Inteligencję intrapersonalną rozwijamy przez:

  • obserwację swoich emocji, uczuć, myśli,

  • wewnętrzną refleksję, medytację,

  • czytanie biografii,

  • czytanie literatury psychologicznej,

  • pisanie, prowadzenie dziennika,

  • tworzenie swojego opisu,

  • snucie marzeń, planowanie swojego życia,

  • słuchanie intuicji,

  • udział w warsztatach psychologicznych,

  • psychoterapię.

Inteligencja Naturalistyczna – przyrodnicza

Osoba z rozwinięta inteligencją przyrodniczą interesuje się naturalnym otoczeniem. Cechuje ją wrażliwość na los zwierząt i roślin. Lubi spędzać czas na wolnym powietrzu. Żyje w zgodzie z rytmem przyrody i świata, prezentując postawę ekologiczną. Osoby te lubią zbierać okazy flory i fauny, kolekcjonować kamienie i muszli. Często hodują zwierzęta domowe. Zawody, które wymagają wysokiej inteligencji naturalisycznej: przyrodnicy, weterynarze, biolodzy, ogrodnicy, hodowcy, treserzy zwierząt.

Inteligencję Naturalistyczną rozwijamy przez:

  • uprawianie ogródka, hodowanie roślin,

  • opiekowanie się zwierzętami,

  • chodzenie na wycieczki, spacery,

  • prowadzenie obserwacji przyrodniczych,

  • udział w kołach ekologicznych, spotkaniach z przyrodnikami,

  • oglądanie programów przyrodniczych,

  • kolekcjonowanie okazów przyrodniczych,

  • działalność na rzecz zwierząt – opieka w schronisku,

  • zapamiętywanie przedmiotów w ich naturalnym środowisku.

Do dzieła

Świat, na naszych oczach, zmienia się w zawrotnym tempie. Młode pokolenia musi więc zostać przygotowane tak, aby mogło dotrzymać kroku tym zmianom. My dorośli, zarówno nauczyciele, jak i rodzice powinniśmy zadbać o to, aby uaktywnić dziecięcy geniusz. Stwarzajmy więc dzieciom odpowiednią atmosferę, wolną od krytycyzmu, porównań i nacisków na bycie najlepszym, aby mogły rozwijać się wielokierunkowo. Otwórzmy im drzwi do osiągniecia OSOBISTEGO SUKCESU.

Literatura

  1. D.Buehl, Strategie aktywnego nauczania, czyli jak efektywnie nauczać i skutecznie uczyć się.
    Kraków 2004, Wydawnictwo Edukacyjne.

  2. J.Faliszewska, Teoria inteligencji wielorakich w Przegląd Oświatowy 2007 nr 7

  3. H.Gardner, Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce. Poznań 2002, Media Rodzina.

  4. E.Nęcka, Inteligencja. Geneza- struktura – funkcje, GWP,2003

  5. K. Szmidt, Pedagogika twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007

  6. M. Suświłło, Inteligencje wielorakie w nowoczesnym kształceniu, UWM, Olsztyn 2004.